جغرافیای آلمان اساسا جغرافیای رودها، ساحلها، دشتها و برکه‌هاست و پس از آن جغرافیای کوهستان.
کمربند سبز که پیش از وحدت دو آلمان، مرز آنها بود
"کمربند سبز" که پیش از وحدت دو آلمان، مرز آنها بود
موقعیت جغرافیایی
آلمان در اروپای مرکزی واقع است، میان عرض شمالی "15'16°47 و "33'3°55 و طول شرقی "1'52°5 و "37'2°15. مساحت آن 357031 کیلومتر مربع است که 349223 کیلومترمربع آن خشکی است و 7798 کیلومترمربع آن زیر آب است .
نقشه - آلمان در میانه‌ی اروپا
آلمان در میانه‌ی اروپا
در شمال با دانمارک همسایه است (به طول 67 کیلومتر)، در سمت شمال شرقی با لهستان (442 کیلومتر)، در شرق با جمهوری چک (811 کیلومتر)، در جنوب شرقی با اتریش (815 کیلومتر بدون احتساب مرز در دریاچه بُودِن)، در جنوب با سوئیس (316 کیلومتر، بدون احتساب مرز در دریاچه بُودِن)، در جنوب غربی با فرانسه (448 کیلومتر)، در غرب با لوکزامبورگ (135 کیلومتر) و بلژیک (156 کیلومتر) و در شمال غربی با هلند (567 کیلومتر). در شمال، دریای شمال و دریای بالتیک مرزهای طبیعی کشور را تشکیل می‌دهند. آلمان در جنوب سهمی از کوهستان آلپ دارد.
کانون جغرافیایی آلمان در بخش نیدِردوُرلا (Niederdorla) در غرب تورینگن، در فاصله‌ای مساوی از ارفورت و گوتینگن است.
دشت و کوه
خِطّه‌ی آلمان آمیزه‌ای از دشت و جنگل و کوه و ساحل و تعدادی جزیره و مجموعه‌ای از باطلاق‌ها و دریاچه‌هاست. شمال آن سرزمینی است پست که بخش بزرگی از ساحل آن سدبندی شده است. دشت پست شمالی به دشتهای ناحیه‌ی مرکز می‌پیوندد، که گسترده‌ترین‌شان دشتهای راین سفلی، وستفالن و ناحیه‌ی لایپزیک هستند. مشخصه‌ی سرزمین پست شمالی برکه‌ها، تپه‌ماهورها، مراتع وسیع و دریاچه‌های آن است.
رشته کوههای مرکزی جداکننده‌ی شمال و جنوب آلمان است. عمده‌ترینشان از شما ل به جنوب عبارت‌اند از هارتس (Harz)، کوهستان اِرتس (Erzgebirge)، کوهستان فیشتل (Fichtelgebirge)، هونس‌روک (Hunsrück) و کوههای جنگل باوارایا (Bayerwald). بر ارتفاع و تراکم آنها از شمال به جنوب افزوده می‌شود. بلندترین کوه منطقه‌ی میانه فلدبرگ (Feldberg) در کوهستان شوارتس‌والد (جنگل سیاه) است (1493 متر)، مقام بعدی از آن آربِر بزرگ (Großen Arber) است (1456 متر) که در کوهستان جنگل باواریا واقع است.
تاکستانهای دره آر در ایالت راینلند فالتس
تاکستانهای دره آر در ایالت راینلند فالتس
درجنوب رشته‌کوههای مرکزی نواحی‌ای قرار دارند که تا حدودی شبیه به منطقه‌ی پست شمالی هستند، با این تفاوت عمده که مرتفع‌ترند. دشتهای مرتفع بادن-وورتمبرگ و باواریا به دشتهای دامنه‌ی کوههای آلپ می‌پیوندند که در مناظر طبیعی آنها تپه‌ماهور و دریاچه‌های کوچک و بزرگ پرجلوه‌اند.
سهم آلمان از کوهستان آلپ عمدا آن بخش واقع در منطقه شوابن و باواریای علیاست که از کوههای مدور و پوشیده از جنگل آغاز می‌شود و در جنوب به کوههای صخره‌ای و ستیغ‌های مرتفع می‌رسد.
دریا و جزیره
ایالتهای نیدرزاکسن، برمن، هامبورگ و شلِسویگ-هولشتاین در کنار دریای شمال قرار دارند که یک دریای حاشیه‌ای اقیانوس اطلس است. بخش جنوبی دریای شمال که شامل کانال مانش نیز می‌شود، پررفت‌وآمدترین حوزه‌ی دریایی در جهان است. ایالتهای مکلنبورگ-فورپومرن و شلِسویگ-هولشتاین با دریای درون‌بومی بالتیک مجاورند که خود از طریق دریای اسکاگراک (Skagerrak) به دریای شمال متصل است.
منظره‌ای از جزیره‌ی اوزه‌دم
منظره‌ای از جزیره‌ی اوزه‌دم
آلمان نسبت به خط ساحلیش که چندان طولانی نیست، جزیره‌های فراوانی دارد. در دریای شمال جزیره‌ها زنجیروار در پی هم قرار گرفته‌اند. سهم آلمان از آنها را به دو بخش فریزی (friesisch) شمالی و شرقی تقسیم می‌کنند. جزیره‌های فریزی شمالی به ایالت شلسویگ-هولشتاین و جزیره‌های فریزی شرقی به ایالت زاکسن سفلی تعلق دارند.
جزیره‌های دریای بالتیک عمدتا بزرگتر از جزیره‌های دریای شمال هستند. بزرگترین آنها که در عین حال بزرگترین جزیره‌ی آلمانی است روگن (Rügen) است که حدود 926 کیلومتر مربع وسعت دارد. جزیره‌ی بزرگ بعدی اوزه‌دم (Usedom) است که بخشی از آن به لهستان متعلق است.
دریاچه و رودخانه
آلمان بیش از 12000 دریاچه‌ی کوچک و بزرگ دارد که تنها 750 تای آنها وسعتی بیشتر از 0/5 کیلومتر مربع دارند. بزرگترین دریاچه در آلمان بُودِن (Bodensee) است که در محل تلاقی خاک آلمان، سوئیس و اتریش واقع است. 28 درصد آن متعلق به آلمان است. این دریاچه با عمق بیشینه‌ی 252 متر عمیق‌ترین دریاچه‌ی آلمان است. دومین دریاچه‌ی بزرگ آلمان دریاچه‌ی موریتس (Müritz) در مکلنبورگ است.
راین
راین طویلترین رودخانه آلمان و پررفت‌وآمدترین راه آبی در اروپاست
رودخانه یک عنصر ثابت در مناظر طبیعی آلمان است. مهمترین رودخانه‌های آلمان راین، دانوب، الب، اُدر، وِزِر و اِمز هستند. طویلترین آنها دانوب است، که اگر از دهانه‌ی آن در چشمه‌ی بْرِگ (Breg-Quelle) در حاشیه‌ی جنگل سیاه حساب شود 2888 کیلومتر درازا دارد و پس از ولگا درازترین رود اروپاست. فقط بخش کوچکی از دانوب از آلمان می‌گذرد (647 کیلومتر). دانوب به دریای سیاه می‌ریزد. دیگر رودهای آلمان یا به دریای شمال یا به دریای بالتیک منتهی می‌شوند. در درون آلمان راین طویلترین رودخانه است، طول کامل آن 1320 کیلومتر است. 865 کیلومتر آن در داخل آلمان واقع است. راین پر رفت‌وآمدترین راه آبی در اروپاست. این رودخانه افزون بر اهمیت اقتصادی، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ آلمان دارد. آلمانی‌ها با داستان‌ها و چکامه‌های فراوان درباره‌ی راین این رودخانه را به نمادی از هویت قومی خود تبدیل کرده‌اند.